~ HWÉRVMBE WI THI NOMA nederland ÀND holland OFWISA MOTA ~
neder, nether, nither, nieder = down, downwards, below, beneath
nederig = humble
hol = (noun) cave, hole, hollow, arse; (adj.) hollow, cavernous, empty
ALDE NOMA:
~ FRYAS.LAND
~ TEX.LAND (tekst, textiel, techniek)
~ ~ ~ ~ ~ ~
THJUDEMÀM (Διοτίμα, Diotima)
Diets + Duits (volk, taal) : THJUD / THJVD / THJUT / TJVT (asf.) : duiden, deuten / duidelijk, deutlich
"Diets is een overkoepelende term waarmee de Middelnederlandse regio-talen worden aangeduid die (gesproken), geschreven en gedrukt werden tussen circa 1200 en circa 1550. [...]
Diets stamt af van het Middelnederlandse woord diet, dat volk betekent. Het is verwant met het Gotische woord thiuda en het Oudengelse woord Þéod met dezelfde betekenis."
wiki/Diets
=====
M. Philippa e.a. (2003-2009) Etymologisch Woordenboek van het Nederlands
duiden ww. ‘uitleggen, vertalen; betekenen’
Mnl. *duden ‘betekenen’ [ca. 1200; CG II, Servas],
dieden ‘betekenen’ [1285; CG II, Rijmb.],
duden ‘uitleggen’ [1375-1400; MNW-R];
vnnl. ten archsten duyden ‘het ergste doen betekenen, in slechtste zin uitleggen’ [1587; WNT trots I],
duyden ‘uitleggen, vertalen’ [1595; WNT rechtzinnig].
Het woord wordt vaak in verband gebracht met pgm. *þeuðō- ‘volk’, zie → diets,
en zou dan letterlijk moeten betekenen ‘voor het volk verklaren, vertalen, duidelijk maken’.
Semantisch gezien kan het echter geen afleiding van dat woord zijn.
{{de beide woorden kunnen echter wel op andere wijze aan elkaar gerelateerd zijn ~ Oth.}}
Daarom is vermoedelijk een ander woord secundair op *þeuðō- betrokken;
dat zou het bn. *þeuþa- ‘goed’ kunnen zijn (waaruit mnl. ge-diede ‘voorkomend, welwillend’).
Het werkwoord zal dan ‘goed, begrijpelijk maken’ betekenen. Zie ook → beduiden, → duidelijk.
Mnd. düden; ohd. diuten ‘verklaren, betekenen, vertalen’ (nhd. deuten);
ofri. bi-thiuda ‘verklaren’ (nfri. tsjutte);
oe. ge-ðiodan ‘vertalen’;
on. þýða ‘uitleggen, betekenen’ (nzw. tyda ‘duiden’);
< pgm. *þeuþjan- ‘begrijpelijk maken’, bij pgm. *þeuþa- ‘goed’ (EWgP 621-23).
Bij pgm. *þeuþa- ook os. githiudo ‘gepast’ en mnd. dieden ‘helpen’;
oe. geþiede ‘goed, deugdzaam’ en geþiedan ‘deelnemen; helpen’;
on. þýðr ‘vriendelijk’; got. þiuþ ‘goed’.
De homonymie met vormen die horen bij pgm. *þeuðō- ‘volk’ maakt de verdere etymologie moeilijk.
Misschien is er verband met pie. *teu- ‘vriendelijk bezien’ (IEW 1079-80).
=====
http://gtb.inl.nl
MNW ~
(diden, duden, duyden), zw. ww. trans. en intr. Mnd. duden; mhd. diuten, tiuten; ohd. diuten; hd. deuten. Zie verder Grimm, Wtb. 2, 1038; Kluge 49; en vgl. bedieden.
(dude), znw. vr. Mnd. dude; mhd. diute. Verklaring, uitlegging. Van dieden (z. ald.).
=====
OLB fragmenten
[002/20] Adela's Rede
THÉR HÉRDON HJA MITH LUSTUM NÉI THA VRDWÁLSKA FINNA SÁGUM.
THRVCHDAM HJA THJVD ÀND NÉI WÉRON.
SÁ SEND HJA VNT.FRYAST VNTHONKES THENE WALD HJARAR ALDRUM
[O+S p.7]
Daar hoorden zij met welgevallen [:lusten] naar de losbandige [:overdwaalse] sagen der Finnen,
omdat die slecht [? duidelijk, verklarend] en nieuw waren.
Zoo zijn zij ontfriesd ondanks de macht hunner ouders.
{N.B. indien THJVD hier slecht betekent - zoals in Nyfrysk -, hoort middelste regel bij laatste, niet bij eerste regel!}
There they learned with pleasure the loose ways of the Finns,
because they were bad [illustrative, explaining?] and new;
and thus they became denationalised in spite of the efforts of their parents.
{note: if THJVD has a negative meaning, like in newfrisian, the 2nd line belongs to the third}
[013/18] Tex Frya's
THÀN SKILUN J HJA HJRA DVMHÉD BITJVTHA
[O+S p.23]
dan zult gij haar hare dwaasheid beduiden
explain to her her folly
[039/20] Minno's Skrifta
THA FORSTA ÀND PRESTERA KÉMON BÁRJA THAT WI HJARA TJVTH OVER HÉRICH MAKAD HÉDE
ÀND THÀT FOLK KÉM TO VS VMBE HUL ÀND SKUL
[O+S p.57]
De vorsten en priesteren kwamen en gaven voor dat wij hunne onderdanen oproerig gemaakt hadden,
en het volk kwam tot ons om heul en schut [schuil] te vragen.
The priests and the princes declared that we had excited their subjects to rebellion,
and the people appealed to us for aid and protection [shelter].
[097/10] Burchfám's Love
THA FÉRHÉMANDA HÉRA KÉMON HJARA THJUD ASKJA
[O+S p.135]
De uitheemsche heeren kwamen hunne lieden opeischen;
The foreign lords came to look after their people,
[101/27] Andere deel Formleer
THISSA SÉKA MOTON KLÁR ÀND BÁR MÁKAD WRDA BY ALLE WISA.
SÁ HÀT HJAT ANOTHERA BITHJUTA ÀND BIWISA MÜGE
[O+S p.141]
Deze zaken moeten klaar en openbaar gemaakt worden op alle wijzen,
zoodat zij het aan anderen mogen beduiden en bewijzen.
These things must be made clear and manifest in every way,
so that they can be made clear and comprehensible to all.
[104/32] Taal en antwoord
BIFVNDEN HÀVANDE HO SÉR THET DVATH VMB.ALLÉNA TO TOBBANDE
ALSA BITHJUDE HIU HIRA BERN HO AND HWÉRVMBE HJU ALSA HÉDE DÉN
[O+S p.145]
Bevonden hebbende hoe zeer het doet, om alleen te tobben,
zoo beduidde zij hare kinderen, hoe en waarom zij zoo gedaan had.
Having found how hard it is to toil alone,
she showed her children how and why she had done it.
[113/12] Apollánja's Fárt
WI NE SKILUN NÉN BIHOF LONGER NAVT NÀVE AN THÀT WLA THJUD
[O+S p.155]
wij zullen geen behoefte langer hebben aan dat vuile volk.
we shall have no occasion to deal with those nasty people.
neder, nether, nither, nieder = down, downwards, below, beneath
nederig = humble
hol = (noun) cave, hole, hollow, arse; (adj.) hollow, cavernous, empty
ALDE NOMA:
~ FRYAS.LAND
~ TEX.LAND (tekst, textiel, techniek)
~ ~ ~ ~ ~ ~
THJUDEMÀM (Διοτίμα, Diotima)
Diets + Duits (volk, taal) : THJUD / THJVD / THJUT / TJVT (asf.) : duiden, deuten / duidelijk, deutlich
"Diets is een overkoepelende term waarmee de Middelnederlandse regio-talen worden aangeduid die (gesproken), geschreven en gedrukt werden tussen circa 1200 en circa 1550. [...]
Diets stamt af van het Middelnederlandse woord diet, dat volk betekent. Het is verwant met het Gotische woord thiuda en het Oudengelse woord Þéod met dezelfde betekenis."
wiki/Diets
=====
M. Philippa e.a. (2003-2009) Etymologisch Woordenboek van het Nederlands
duiden ww. ‘uitleggen, vertalen; betekenen’
Mnl. *duden ‘betekenen’ [ca. 1200; CG II, Servas],
dieden ‘betekenen’ [1285; CG II, Rijmb.],
duden ‘uitleggen’ [1375-1400; MNW-R];
vnnl. ten archsten duyden ‘het ergste doen betekenen, in slechtste zin uitleggen’ [1587; WNT trots I],
duyden ‘uitleggen, vertalen’ [1595; WNT rechtzinnig].
Het woord wordt vaak in verband gebracht met pgm. *þeuðō- ‘volk’, zie → diets,
en zou dan letterlijk moeten betekenen ‘voor het volk verklaren, vertalen, duidelijk maken’.
Semantisch gezien kan het echter geen afleiding van dat woord zijn.
{{de beide woorden kunnen echter wel op andere wijze aan elkaar gerelateerd zijn ~ Oth.}}
Daarom is vermoedelijk een ander woord secundair op *þeuðō- betrokken;
dat zou het bn. *þeuþa- ‘goed’ kunnen zijn (waaruit mnl. ge-diede ‘voorkomend, welwillend’).
Het werkwoord zal dan ‘goed, begrijpelijk maken’ betekenen. Zie ook → beduiden, → duidelijk.
Mnd. düden; ohd. diuten ‘verklaren, betekenen, vertalen’ (nhd. deuten);
ofri. bi-thiuda ‘verklaren’ (nfri. tsjutte);
oe. ge-ðiodan ‘vertalen’;
on. þýða ‘uitleggen, betekenen’ (nzw. tyda ‘duiden’);
< pgm. *þeuþjan- ‘begrijpelijk maken’, bij pgm. *þeuþa- ‘goed’ (EWgP 621-23).
Bij pgm. *þeuþa- ook os. githiudo ‘gepast’ en mnd. dieden ‘helpen’;
oe. geþiede ‘goed, deugdzaam’ en geþiedan ‘deelnemen; helpen’;
on. þýðr ‘vriendelijk’; got. þiuþ ‘goed’.
De homonymie met vormen die horen bij pgm. *þeuðō- ‘volk’ maakt de verdere etymologie moeilijk.
Misschien is er verband met pie. *teu- ‘vriendelijk bezien’ (IEW 1079-80).
=====
http://gtb.inl.nl
MNW ~
(diden, duden, duyden), zw. ww. trans. en intr. Mnd. duden; mhd. diuten, tiuten; ohd. diuten; hd. deuten. Zie verder Grimm, Wtb. 2, 1038; Kluge 49; en vgl. bedieden.
(dude), znw. vr. Mnd. dude; mhd. diute. Verklaring, uitlegging. Van dieden (z. ald.).
=====
OLB fragmenten
[002/20] Adela's Rede
THÉR HÉRDON HJA MITH LUSTUM NÉI THA VRDWÁLSKA FINNA SÁGUM.
THRVCHDAM HJA THJVD ÀND NÉI WÉRON.
SÁ SEND HJA VNT.FRYAST VNTHONKES THENE WALD HJARAR ALDRUM
[O+S p.7]
Daar hoorden zij met welgevallen [:lusten] naar de losbandige [:overdwaalse] sagen der Finnen,
omdat die slecht [? duidelijk, verklarend] en nieuw waren.
Zoo zijn zij ontfriesd ondanks de macht hunner ouders.
{N.B. indien THJVD hier slecht betekent - zoals in Nyfrysk -, hoort middelste regel bij laatste, niet bij eerste regel!}
There they learned with pleasure the loose ways of the Finns,
because they were bad [illustrative, explaining?] and new;
and thus they became denationalised in spite of the efforts of their parents.
{note: if THJVD has a negative meaning, like in newfrisian, the 2nd line belongs to the third}
[013/18] Tex Frya's
THÀN SKILUN J HJA HJRA DVMHÉD BITJVTHA
[O+S p.23]
dan zult gij haar hare dwaasheid beduiden
explain to her her folly
[039/20] Minno's Skrifta
THA FORSTA ÀND PRESTERA KÉMON BÁRJA THAT WI HJARA TJVTH OVER HÉRICH MAKAD HÉDE
ÀND THÀT FOLK KÉM TO VS VMBE HUL ÀND SKUL
[O+S p.57]
De vorsten en priesteren kwamen en gaven voor dat wij hunne onderdanen oproerig gemaakt hadden,
en het volk kwam tot ons om heul en schut [schuil] te vragen.
The priests and the princes declared that we had excited their subjects to rebellion,
and the people appealed to us for aid and protection [shelter].
[097/10] Burchfám's Love
THA FÉRHÉMANDA HÉRA KÉMON HJARA THJUD ASKJA
[O+S p.135]
De uitheemsche heeren kwamen hunne lieden opeischen;
The foreign lords came to look after their people,
[101/27] Andere deel Formleer
THISSA SÉKA MOTON KLÁR ÀND BÁR MÁKAD WRDA BY ALLE WISA.
SÁ HÀT HJAT ANOTHERA BITHJUTA ÀND BIWISA MÜGE
[O+S p.141]
Deze zaken moeten klaar en openbaar gemaakt worden op alle wijzen,
zoodat zij het aan anderen mogen beduiden en bewijzen.
These things must be made clear and manifest in every way,
so that they can be made clear and comprehensible to all.
[104/32] Taal en antwoord
BIFVNDEN HÀVANDE HO SÉR THET DVATH VMB.ALLÉNA TO TOBBANDE
ALSA BITHJUDE HIU HIRA BERN HO AND HWÉRVMBE HJU ALSA HÉDE DÉN
[O+S p.145]
Bevonden hebbende hoe zeer het doet, om alleen te tobben,
zoo beduidde zij hare kinderen, hoe en waarom zij zoo gedaan had.
Having found how hard it is to toil alone,
she showed her children how and why she had done it.
[113/12] Apollánja's Fárt
WI NE SKILUN NÉN BIHOF LONGER NAVT NÀVE AN THÀT WLA THJUD
[O+S p.155]
wij zullen geen behoefte langer hebben aan dat vuile volk.
we shall have no occasion to deal with those nasty people.
No comments:
Post a Comment