ÉR - ere, earlier, before, once

'look ere you leap': explorer and naval admiral
Jacob van Heemskerck and navigator Willem Barents
prepare their second expedition to the far North,
by Christoffel Bisschop 1862 (source)

ÉR (once, earlier) - 1, 2, 5, 13, 20, 23, 26, 27, 30, 40, 42, 45 (fragment nrs. in list below)
ÉR (before ...) - 3, 4, 7, 8, 14, 16, 17, 19, 21, 25, 28, 29, 31, 32, 35, 36

as adjective, in expression:
ÉRA TÍDA (early times) - 6, 34
ÉRE GRÁTHÉD (former greatness) - 38

superlative:
THENE/THA ÉROSTA/-E (noun: the first) - 9, 33, 39
ÉROSTA/-E (adjective: earliest, first) - 15, 24, 37, 41, 46
ÉROST (at first) - 10, 11, 12, 18, 22, 44
ÉRIST ( ,, ) - 43

Fragments in Codex Oera Linda:

1. HO GRAT VS LÁND ÉR WÉSEN SÍ
how great our lands once were
2. THINGA THÉR IK ÉR NAVT SEDSA NE MACHTE
things that earlier I had no chance to say
3. SAHWERSA HJU FALTH ÉR HJU.T DÉN HETH
should she die without [lit.: before] having done so
4. ÉR HJU MITH HIRA TOCHTIGE ÁDAMA THÀT LJUCHT BIWLATH
before she pollutes the light with her unchaste breath
5. NAVT ÉR VRSELLATH NE WERTHA
not be sold before
6. IN ÉRA TÍDA
In early times
7. ÉR HI AN SINA RÉNA KVMTH
before he reaches its boundaries
8. ÉR ER FAT WRDE
before he is caught
9. NW GVNG THENE ÉROSTA TO ÀND BROCHT THENE THJAF BY THA SKELTE
The first owner brought his thief to court
10. WARTH ER ÉROST EN B TO FARA HIARA STÀR PRIKED.
a ‘B’ was first tattooed on their foreheads
11. THÉR HJU ÉROST FJELDA HÉDE
there where before had been plains
12. NW KVMATH THA SKÉDNESE FON NÉF.TÜNIS ÀND SIN NÉF INKA ÉROST RJUCHT VPPET PAT
Here is where the history of Nef-Tunis and his kinsman Inka rightly begins
13. LIK HI WEL ÉR DÉN HÉDE
as he had done before.
14. ÉR THES KRODER.S JOL ÉNIS OMHLÁPEN HÉDE
before the Bearer’s Yule had made one turning
15. IN THA ÉROSTA JÉRA
In the earliest years
16. ÉR THA WÉRE RÉD WÉRE
Before the defense was ready
17. WRALDA WAS ÉR ALLE THINGA
Wralda existed before all things
18. ÉROST FON OVER MIN BURCH
first about my burg
19. ÉR EN BURCH.FÁM HJRA STÉD INNIMT
Before a burgmaid can take up her post
20. THACH HÉD.IK HJA ÉR NAVT SPRÉKEN HÉRED
though without that knowledge
21. ÉR HJA JÀ SEZA
before they say ‘yes’
22. THAN MOST ÉROST TO GA ÀND LÉRA
Then first you must go and learn
23. LIK HI ÉR DÉN HÉDE
as he had done before
24. ÉROSTE FORST
commander-in-chief
25. ÉR HI THAT DÉDE
before leaving [lit.: before he did that]
26. HWÉR THJU STRÉTE ÉR WÉST HÉDE
where the strait had once been
27. SÁ THA KÉNINGGAR FON THIRIS ÉR WÉSEN HÉDE
than any of the Tyrian kings had ever been
28. ÉR THRJA MÔNATHA FORBY WÉRON
before three months had passed
29. ÉR THÀT.ER BIJINA KVSTE
before he could even start
30. THÉR.I ÉR WÉST HÉDE
where he had been before
31. THÀT NIMMAN SKIATA NE MACHTE ÉR HY SKÁTEN HÉDE
to wait until he had shot first
32. ÉR THRJA MÔNATHA OM HLÁPEN WÉRON
within three months
33. THENE ÉROSTE FON SIN FOLK
the first of his folk
34. IN ÉRA TIDA
In early times
35. ÉR HJA JÉRICH WÉRON
in their early years
36. ÉR IK FOLGSTER NÔMATH HÉDE
before I have named a successor
37. FON SIN ÉROSTE WIF
From his first marriage
38. HJAR ÉRE GRÁTHÉD
their former greatness
39. THA ÉROSTA HÉTON HJARA SELVA MODER HIS SVNA
The first named themselves ‘Mother’s Sons’
40. SÁ AS.K ÉR SÉIDE
as I said before
41. SIN ÉROSTE SVNV
His first son
42. THÉR ÉR RIUCHTFÉRDICHHÉD WELDE
where justice once ruled
43. THÀT SKIL ÉRIST BÉRA
that shall not come to pass until
44. IN.T ÉROST
Initially
45. THÉR ÉR AN KÀLTA HÉRDE
that once belonged to Kelta
46. THENE ÉROSTE KÀNING
their first king

====

note ÉR in this case is probably short for THÉR: THÉR THRVCH NIS ÉR NÉNE KÉREN

ÉRSÉKE - 'ere-sake': cause of an effect

depictions with causes and consequences of marriage, by Daniel Nikolaus Chodowiecki, 1788 (source, source)

ÉRSÉKE, plural. ÉRSÉKA
'cause', as in 'cause and effect': reason for something taking place or for something being so; rational explanation.

Some modern cognates:
oorzaak - Dutch
oorsaak - Afrikaans
oarsaak - Frisian
Ursache - German
årsagen - Danish
årsaken - Norse
orsaken - Swedish
orsökin - Icelandic

Compound word of:

ÉR (superlative: ÉROST)
ere (first) - English
eer (eerst) - Dutch
ehe (erst) - German
etc.

and:

SÉK(E), plur. SÉKA/-UM
sake (case, thing, matter) - English
zaak - Dutch
Sache - German
etc.

- - -

Some Oldfrisian dictionaries seem to have limited understanding of the word:

Koebler: êrseke 2, afries., F.: nhd. alte Feinschaft; ne. animosity

Hettema 1832

Richthofen 1840

The same applies to the Dutch etymology site:

Derivation with 'oor-' with the noun 'zaak' (case) in the sense of ‘dispute, strife, lawsuit’. The original meaning is "ground for contention and accusation, cause for hostile action," in accordance with the oldest sense of 'case'.

Fragments in Codex Oera Linda:

1b. Adela’s Advice [002/10]
HJA HÀVON ÍNES ÔTHER.IS FRYDOM BINIMEN ÀND THÀT IS ÉRSÉKE THÀT HJA HJARA AJN VRLÉREN HÀWE.
They took the freedom of another and that is why they have lost their own freedom.

9c. Kelta and the Gools [068/10]
THRVCH AL THESSA ÉRSÉKA KVN HJRA FOLK NAVT NI LÉRA.
As a result of all this, her folk could not learn.

12. Adelbrost: Intrigues and Division [087/25]
SJVGUN MÔNATHA ÀFTER WERTH.ER EN MÉNA ACHT BILIDSEN ÀND WEL TO GRÉNEGÁ UT ÉRSÉKE THAT ANNA SAXANNA MARKA PÁLTH.
After seven months, an assembly was planned in Greanega, since it is close to the Saxonmarks.

13b. A Treacherous Maid [091/20]
HJU HÉDE IMMERTHE WÉNICH WÉST THÀT HJU MODER SKOLDE WERTHA UT ÉRSÉKE THÀT HJU HÍR VPPER BURCH SAT HWANA MÉST ALLE MODERUM KÉREN WÉRON.
She had always hoped to become Folksmother because she sat in the burg here, where most elected mothers had been burgmaids.

18. Rika: Title Theft [189/10]
THACH THÀT WÉTHATH JY ALLE. THÀT HY WARTH AL.FÉDER HÉTEN. UT ÉRSÉKE THÀT ALLES INUT IM WARTH ÀND WAXTH TO FÉDING SINRA SKEPSELA.
But this you all know, that he is called ‘All-feeder’, because everything comes from and grows out of him, so that his creations may be fed.

Fragments with SÉK(-E/-A/-UM); in many cases the translation is paraphrased, not literal:

SEND MY FÉLO SÉKA BÁR WRDEN
many things have been revealed to me
IS THJU SÉK VR ÉNE STÁTE
If the affair concerns only one district
BY ALLE SÉKUM
Upon all matters
ÉNNE RJUCHTLIKA SÉKE
any judicial question
FINDATH HJU THJU SÉKE TVIVELIK
she deems the case doubtful
THA MÉNA SÉKA
the common cause
NETLIKA SÉKA
Useful precedents
VR ENZE SÉKA THA VR LÁND
over some cause or piece of land
SÉKA. STRIDANDE WITH VSA FRYA SÉDUM
matters that are in conflict with our Frya morals
VMBE AN MÉNA SÉKA TO NOMANDE
for mundane use
ALLE SÉKUM BINN ÁTHÉNJA
all cases in Athenia
THÁS ÀRGE SÉKE
his cruel plot
EN SÉKE THÉR FÉLON STÁTHA TROF
a case concerning several districts
AL THISSA SÉKA HETH HJRA BODA SELVA BILIAD.
All this was confessed by her messenger himself.
THISSA SÉKA MOTON KLÁR ÀND BÁR MÁKAD WRDA
These facts must be made clear and manifest
THA ÔRA SÉKA FINTH MAN VPPA ÔRA THRJA.
The remaining three walls hold other texts.
NÉN LJUCHT NER KLÁRHÉD IN THJUSE SÉKE
no light or clarity in this matter
KESTLIKA SÉKUM
precious things
MEN THA JONGA FÁMNA SPÔND.ER MITH GOLDNE FIN’GRUM AN SINA SÉK.
but with golden fingers he wove the young maidens into his project.
SVMLIKA SÉKA THÉR MIN TÁT ALLÉNA JELDE
some parts which concern only my father
THÉRVMBE NE THURVATH SE FAR HJARA SÉK NIT ÔPENTLIK UT NI KVMA.
Therefore, the people dare not openly declare their creed.
MITH HWAMHIS HELPE HI ALLE SÉKUM ÁSKTE
with whose help he pushed through all policies

= = = possibly related: SÉKUR: sure, secure; (BI)SÉKA(NE): seek; SÉKROPS (name); NÉDSÉKTE: necessitated (Dutch: 'noodzaakte')

More about ÉR in a following post.

Welcome to The Oera Linda Forum

... for research, discussion, inspiration, connection.

Free entrance here.
 

Livestream "Spirit and man" at Snorkelblog

On December 11, this experimental, intercontinental (Asia, Europe, North America) conversation was livestreamed and recorded on the Odysee video platform:

The Oera Linda - Spirit and man with Jan Ott

Chat start at 7:44; length 2 hours and 20 minutes.

On the same channel, there have been other good monologues and a discussion about or related to Oera Linda:

Recorded shortly before the conversation above, but uploaded after: "Nature and man in opposition to the Torah". On April 14: "Oera Linda and new perspectives on the soul", introduction to "Discussing the Oera Linda with Sun_N_Rad".

Translation improvements — some more examples

Wholesome Wheeltide

As a follow-up to the translation-improvements from the previous blog post, here are some more examples, some of which have been reported earlier.

D - Dutch, E - English, G - German

original fragment: chapter, page/line, transliteration (Codex Oera Linda)	8c. Tunis and Inka Depart [056/31] THAT HÉDE THJU MODER BISJOWATH	14e. Demetrius and Friso [129/23] NÉI THAT WI TWA DÉGA FORTH PILATH HÉDE
D: Ottema (1876)	dat had de Moeder besteld	na dat wij twee dagen voort gesukkeld hadden
E: Sandbach (1976)	for so the mother had ordered	after two days' slow sailing
G: Wirth (1933)	das hatte die Mutter bestellt	[not translated]
D: Overwijn (1951)^	dat had de Moeder bestierd	nadat wij twee dagen hadden voortgesukkeld
D: Jensma (2004)	dat had de Moeder besteld	nadat wij twee dagen voortgepield hadden
G: Menckens (2013)	das hatte die Mutter angeordnet	nachdem wir zwei Tage weiter gesegelt/gepilgert waren
E: Ott (2022)*	this had been signaled by the mother	after we had hurried on for two days

* Fragments 8c (discussed in 2016 post) and 14e (discussed in 2017 post) in context:

When Tunis wished to return home with his ships, he went first towards the Denmarks. But he was not permitted to land there; this had been signaled by the mother. Also at Fleeland he was not permitted to land, nor anywhere else. He would thus have perished with his men from want and hardship. Therefore, they went robbing the lands by night and sailing by day.

Everyone shouted and cheered, but the cries of our adversaries were so horrid that our hearts were crushed. When Friso thought it was enough, he called us off and we sped away. But after we had hurried on for two days, another fleet of thirty ships came into view, gaining on us all the time. Friso had us prepare again, but the other fleet sent forward a light longboat full of rowers. Messengers bade us on behalf of them all for permission to join us.

original fragment: chapter, page/line, transliteration (Codex Oera Linda)	8b. Wodin and the Magus [056/15] THÉRA (...) THAM LÉTON HINI BIDOBBA	16b. Friso: Alliances [149/15] HO FRISO ALLE TO BIDOBBE WISTE
D: Ottema (1876)	Zij (...) lieten hem tobben	hoe Friso allen wist te bedotten
E: Sandbach (1976)	Those (...) let him work his own way	how Friso understood deceiving everybody
G: Wirth (1933)	Die (...) ließen ihn gewähren	wie Friso alle hineinzulegen wußte
D: Overwijn (1951)^	Zij (...) lieten hem begaan	hoe Friso allen wist te bedotten
D: Jensma (2004)	Zij (...) die lieten zich afschepen	hoe Friso allen wist af te schepen
G: Menckens (2013)	Diejenigen (...) die ließen ihn gewähren/ toben	wie Friso alle zu beeinflussen/ becircen wußte
E: Ott (2022)*	Those (...) let him have his way	how Friso succeeded in winning them all over

* Fragments 8b and 16b (discussed in 2017 post) in context:

While all were nagging and quarreling, he crowned the boy king and installed himself as his guardian, representative, and counselor. Those who prized a full belly above justice let him have his way. But the good men took their departure.

In the midst of their discussion, my messengers arrived at his court with the Sealander lords. Pay attention to how Friso succeeded in winning them all over, satisfying both parties and benefiting his own endeavor: He promised the Sealanders fifty ships a year, of a fixed size and for a fixed price, equipped with iron chains and crossbows, and fully rigged with what is useful and essential on warships, on condition that they would leave the Jutters in peace, as well as all the folk belonging to Frya’s children.

original fragment: chapter, page/line, transliteration (Codex Oera Linda)	15b. Hellenia: Princes and Priests [135/01] HJARA SELVA TO SKÁDENE*	8a. Magyars and Finns [052/10] THAT HJA THA ÀRGE GÁSTON BANNA ÀND VRBANNA MÜGON
D: Ottema (1876)	om zich te verzadigen	dat zij de booze geesten kunnen bannen en verbannen
E: Sandbach (1976)	and to satisfy them	that they can exorcise and recall the evil spirits**
G: Wirth (1933)	[not translated]	daß sie böse Geister bannen und ausbannen können
D: Overwijn (1951)^	en zich te verzadigen	dat zij de boze geesten kunnen bannen en uitbannen
D: Jensma (2004)	tot schade van henzelf (this was correct)	dat zij de erge geesten kunnen bannen en verbannen
G: Menckens (2013)	sie selbst zur Sättigung (with footnote)	daß sie die bösen/argen Geister bannen und verbannen (ver)mögen
E: Ott (2022)***	and to their own detriment	that they can summon and banish the evil spirits

* SADENE in original was corrected, conform [022/18] SKADANE, [033/14] SKÁDANE and [060/08] SKÁDNE
** Sandbach seems to have guessed right, but changed the word order. All others chose the simplest translation 'bannen' for BANNA, without realizing (or making clear) that it means summon (a very archaic meaning) instead of the modern meaning 'banish' (being synonym to 'verbannen').
*** Fragments 15b (discussed in 2020 post) and 8a in context:

In early times, the slave peoples knew nothing of freedom. Like oxen they were brought under the yoke. Into Earth’s bowels they were driven to delve for metal, and from the hard rock of the mountains they were compelled to chisel out plush residences as homes for princes and priests. Nothing of all their work was for themselves; all was to make the princes and priests ever richer and more powerful, and to their own detriment. Working in such a way, they turned gray and rigid in their early years, and they died without ever experiencing joy in life, despite the abundance Earth offers to all her children.

They are not to be envied, for they are slaves of the priests and, worse still, of their beliefs. They believe that evil spirits are everywhere and enter into people and animals. But of Wralda’s spirit they know nothing. The Finns have stone weapons, while the weapons of the Magyars are of copper. The Magyars claim that they can summon and banish the evil spirits. The Finns are constantly in fear because of this, and their faces never show signs of joy.

original fragment: chapter, page/line, transliteration (Codex Oera Linda)	16a. Canals and Dykes [143/25] MEN FRIA.S FOLK IS DIGER ÀND FLITICH. HJA WRDON MOD NER WIRG THRVCHDAM HJARA DOL TO THA BESTA LÉIDE.	16a. Canals and Dykes [143/30] EN GODE HÉM BÛTA THA HRING.DIK. THÉR THJU DÁNTE HETH FON EN HOF
D: Ottema (1876)	Maar Fryas volk is wakker en vlijtig, zij werden moede noch mat, omdat hun doel ten beste geleidde.	een goede hemrik buiten den ringdijk, die de gedaante heeft van een hoef
E: Sandbach (1976)	but Frya's people were neither tired nor exhausted when they had a good object in view.	a good space of land outside the rampart, which had the form of a hoof
G: Wirth (1933)	Aber Fryas Volk ist wacker und fleißig, sie werden weder müde noch mürbe, weil ihr Ziel zum Besten führt.	eine gute Heimstätte außerhalb des Ringdeiches, welche die Gestalt eines Hufes hat
D: Overwijn (1951)^	Maar Frya’s volk is wakker en vlijtig, het werd moe noch mat, omdat zijn plan het best mogelijke opleverde.	goede dorpsgrond buiten de ringdijk, die de gedaante heeft van een hoef
D: Jensma (2004)	Maar Frya’s volk is oplettend en vlijtig. Zij werden moe noch afgemat, omdat hun doel tot het beste leidde.	goed erf buiten de ringdijk, die de gedaante heeft van een hoef
G: Menckens (2013)	Aber Fryas Volk ist tüchtig und fleißig. Sie wurden (weder) müde noch matt, bis daß ihr Ziel erreicht war.	eine gute Heim(stätte) außerhalb des Ringdeiches, der die Form eines Hufes hat
E: Ott (2022)*	but Frya’s folk is competent and diligent. They neither tire nor weary of their tasks when they have a clear goal in view.	a good domain again outside the ring dyke, which is like unto a palace garden

* Fragments 16a (discussed in 2017 post and in 2021 post) in context:

In my youth, the remaining land outside the ring dyke was all pools and swampland, but Frya’s folk is competent and diligent. They neither tire nor weary of their tasks when they have a clear goal in view. By digging canals and building dykes with the soil that came out of the canals, we have a good domain again outside the ring dyke, which is like unto a palace garden measuring three poles eastward, three southward, and three westward.

 

original fragment: chapter, page/line, transliteration (Codex Oera Linda)	B. Liko Ovira Linda, 803 CE [00b/05] VMBE RIKA PREBENDNE TO WINNANDE SÁ HÉLATH HJA MITH THA POPPA KENINGGAR.	2b. Our Primal History [006/25] RING AS HJA RIP WÉRON KRÉION HJA FRÜCHDA ÀND NOCHTA ANDA DRÁMA. WR.ALDA.S OD TRÀD TO RA BINNA. ÀND NW BÀRDON EK TWILIF SVNA ÀND TWILIF TOGHATERA. EK JOL.TID TWÉN.
D: Ottema (1876)	Om rijke prebenden te winnen, heulen zij met de vreemde koningen;	Zoodra zij volwassen waren, kregen zij vermaak en genoegen in de droomen van Wralda. Haat* trad tot haar binnen. En nu baarden zij elk twaalf zonen en twaalf dochteren, elke juultijd een paar.
E: Sandbach (1976)	In order to gain rich benefices, they conspire with foreign kings,	As soon as they were full grown they took pleasure and delight in the visions of Wr-alda. Hatred found its way among them. They each bore twelve sons and twelve daughters — at every Juul-time a couple.
G: Wirth (1933)	Um reiche Pfründen zu gewinnen, halten sie zu den fremden Königen.	[not translated] Od (Gottes Odem) trat zu ihnen ein und nun gebar jede zwölf Söhne und zwölf Töchter, eine jegliche Julzeit zween.
D: Overwijn (1951)^	Om rijke prebenden te winnen, heulen zij met de vreemde koningen.	Zodra zij volwassen waren, kregen zij vreugde en genoegen in de dromen van Wr.alda. Geneugte kwam tot haar. En nu baarden zij elk twaalf zoons en twaalf dochters, elke joltijd een paar.
D: Jensma (2004)	Om rijke prebenden te winnen, heulen ze met de moffenkoningen.	Zo rap als ze rijp waren, kregen ze vreugde en genoten in Wralda's extase. Gelukzaligheid trad tot hen binnen en nu baarde elk twaalf zonen en twaalf dochters, elke joltijd een paar.
G: Menckens (2013)	Um reiche Pfründe zu gewinnen, hehlen sie mit den Puppen-Königen.	Sobald sie reif waren, empfingen/kriegten sie Vergnügen und Genügen in den Träumen. Vvraldas Od trat innerlich zu ihnen, und nun gebaren jede zwölf Söhne und zwölf Töchter, jeder Julzeit Zwillinge.
E: Ott (2022)	To gain rich endowments, they collaborate with the puppet kings.	When they matured, they became fruitful and found pleasure in their dreams. They received Wralda’s ‘od’ into them, and so each bore twelve sons and twelve daughters; twins each Yuletide.

Besides Norse translator Lien (who published his translation online only, in 2013), Menckens was the first to interpret POPPA (i.m.o.) correctly as 'puppet'. His was also the first printed translation (after De Heer, self-published 2008) to place the period correctly between DRÁMA and WR.ALDA.S.

The last example (2b) is the most significant one, especially relative to the Ottema and Sandbach translations and has been discussed earlier on this web log (e.g. in 2016). 

(^ means: checked if the 2004 version of Overwijn by Hougee is identical to the original of 1951. I recently discovered that this is not always the case.)

O WÁCH - O wall

Carl Werner 1863 'Die Klagemauer in Jerusalem'

"Anyone trying to translate the book or part of it into Dutch will be surprised at how easy this is." (Jensma, PhD thesis 2004, as quoted in recent article, see previous post)

After 13 years of Oera Linda studies, I keep improving existing translations, sometimes helped by dedicated volunteers.

Linguist Verwijs wrote to fellow board member Winkler, after two and a half years of examining the manuscript (letter 11 Oct. 1869): "(...) it also contains difficulties and strange words. (...) I would spend far too much time on it. (...) It is strange that it contains some very old words, that the forms also point to a previous era of the language, while other expressions sound so very new." (more in previous post)

Oldfrisian specialist De Haan Hettema, who only got to see a few pages before he died, stated in a newspaper article (5 Sept. 1871) that they contained "some words that are no longer generally known, which will appear in the rest of this writing and could therefore supplement our Frisian vocabulary." (more in previous post)

I now present a recent find that was missed by all earlier translators and provides more insight into the Fryas world of experience.

D - Dutch, E - English, G - German

original fragment: chapter, page/line, transliteration (Codex Oera Linda)	13d. Ode to Adela [095/25] O WÁCH HWÉRTO SKOLDE HJA THJANJA	14d. Alexander the King [126/30] O WÁCH. LÉT.IK TO JOW SKUL SÉKA
D: Ottema (1876)	O wee! waartoe zoude zij dienen.	o wee! laat mij bij u eene schuilplaats zoeken
E: Sandbach (1976)	O Sorrow, what good can you do!	Woe is me! let me find a place to hide in
G: Wirth (1933)	O weh, wozu sollte sie dienen?	[not translated]
D: Overwijn (1951)^	Maar ja, hoe zou zij dienen?	O wee!, laat mij bij u een schuilplaats zoeken
D: Jensma (2004)	O wee, waartoe zou zij dienen?	O wee, laat me bij u schuil zoeken
G: Menckens (2013)	O weh, wozu sollte sie dienen?	Oh weh, laßt mich bei Euch Schutz suchen
E: Ott (2022)*	Say, o wall — to what should they attend?	O wall! Help me hide

* Fragments 13d and 14d in context:

Yes, comrade from afar. Thousands have come and yet more are on their way. Why? They come to honor Adela’s wisdom. Assuredly, she is the chief among us, for she was always foremost. Say, o wall — to what should they attend? Her shirt is of linen, her tunic of wool, which she spun and wove herself. What could they add to highten her beauty? Not pearls, for her teeth were whiter. Not gold, for her hair shone brighter. Not jewels, for her eyes, though soft as a lamb’s, blazed so brilliantly that one barely dared hold their gaze.

As she dared not wait until her husband’s return, she went to Demetrius with her son, begging him to give back her daughter. But when Demetrius saw her son, he took him to his palace as well, and used him the way he had used his sister. To the mother he sent a bag of gold, but she dumped it into the sea. On her way home she went mad. Everywhere she ran about the streets, calling: “Have you seen my children? O wall! Help me hide, or my joy will kill me for having lost his children.”

~ ~ ~

West-Indisch Huis, Amsterdam
by Herman Schouten 1792

Spelling varieties of WÁCH in Oera Linda:
singular
WACH/WÁCH - 10a, 11b (2x), 13c, 13d, 13e, 13g, 13h, 14e
plural
WÁGUM - 1b, 2a
WÀGRUM - 2e, 9a
WÉGAR - 2g (2x)
WÀGAR/WAGAR - 6, 13h
WÁGARUM - 13b

Context:
wall as medium/information carrier - 1b, 2a, 2e, 2g, 6, 9a, 10a, 13b, 13e, 13h (2x)
wall being addressed: 13d, 14d
other: 11b (2x), 13c, 13g

Fragments:

1b. Adela’s Advice [004/10]
FORTH SKOLD.IK RÉDA J MOSTE NÉI THA BURGUM GA. ÀND THÉR VPSKRÍWA ALLE ÉWA. FRYA.S TEX. BIJVNKA [15] ALLE SKÍDNISA. JÁ ELLA THÀT.ER TO FINDA SÍ. VPPA WÁGUM. TILTHJU ELLA NAVT
VRLÉREN NI GA ÀND MITH.A BURGUM ALSA VRDÉN NAVT NE WERTH.
I would also counsel you go to the burgs and copy all the laws, Frya’s Tex, all of the histories and everything else you can find on the walls, so that nothing is lost if the burgs are destroyed.

2a. Festa, Take up your Stylus [005/30]
THIT STAND VPPA THA WÁGUM ET FRYA.S BURCH TO TEX.LÁND A.SKRÍWEN. THAT STÉT ÁK TO STÁVIA ÀND TO MÉDÉA.S BLIK.
The following was inscribed on the walls of Fryasburg at Texland, as well as at Stavia and Medeasblik:

2e. Frya was White [011/05]
THA MÁKADON HJA THIT HÁGE THERP BVWADON THÁS BURCH THÉR VPPA. ANDA WÀGRUM THESSA WRYTON HJA THENE TEX.
they made this high mound, built the burg thereon, and upon its walls they wrote the Tex.

2g. Festa: Laws and Frya’s Day [014/10]
ALLE SETMA THÉR EN ÉW. THÀT IS HVNDRED JÉR OMHLÁPA MÜGE MITH THA KRODAR ÀND SIN JOL. THÉRA MÜGON VPPA RÉD THÉRE MODER ÀND BY MÉNA WILLA VPPA WÉGAR THÉRA BURGUM WRIT HWERTHA. SEND HJA VPPA WÉGAR [15] WRIT THAN SEND HJA ÉWA ÀND THÀT IS VSA PLICHT VMBE ALTHAM AN ÉRA TO HALDANDE.
All rules that endure for one ‘eaw’ — that is one hundred years — with the Bearer and its Yule may, on the advice of the mother and by common consent, be written on the walls of the burgs. Once they have been written upon the walls, they are ‘eawa’: laws, and it is our duty to honor them.

6. Yule, Script, Numbers [045/01]
THÀT HÍR VNDE STAT IS INUT THA WÀGAR THÉRE WÁRA.BURGH WRITEN.
The following was inscribed on the walls of the Treasureburg:

9a. The War of Kelta and Minerva, ca. 1630 BCE [062/01]
THJU BURCH [5] WALHALLAGÁRA. INUT THA WÁGRUM THÉRA IS THJU FOLGJANDE SKÉDNESSE WRITEN.
(...) the burg Walhallagara. On its walls, the following history is inscribed.

10a. Ulysus’ Quest for a Lamp, ca. 1190 BCE [075/08]
IS THIT VPPINA ÁSTERWACH IT FRYA.S [10] BURCH WRITEN.
this was inscribed on the eastern wall of Fryasburg

11b. Death of Frana [082/20], [084/10]
TOJÉNST THA WÁCH
against the wall
SKILET FOLK IN HJARA WÁCH NÉMA
will encircle and protect the people (lit.: 'take within their wall')

13b. A Treacherous Maid [091/14]
ÀFTER THAT THA ADELA.FOLLISTAR ELLA [15] HÉDE LÉTA OVER SKRÍVA ELK IN SIN RIK HWAT HWRYT WAS IN.VPPA WÁGARUM THÉRA BURGUM. BISLOTON HJA EN MODER TO KIASANE.
After the Adela-Followers made copies of the writings on the burg walls, each in his own district, they decided to elect a Folksmother.

13c. Death of Adela [095/01]
GRIPTER SINE BÔGE FONERE WÁCH
he took his bow from the wall

13d. Ode to Adela [095/25]
O WÁCH HWÉRTO SKOLDE HJA THJANJA
Say, o wall — to what should they attend?

13e. Primal Teachings 1 [097/28]
THJU FORM.LÉRE THÉR IS HWRYTEN INUTERE WÁCH THÉR BURCH.TORE
The Primal Teachings that were written on the wall of the burg tower

13g. The Unsociable Man [104/20]
EN WÁCH FON PLAGA AND SÁDUM
a wall of sods and turfs

13h. Apollania’s Burg [107/01]
INNA TORE HANGT THJU FODDIK. [5] THA WAGAR THÉRE TORE SEND MITH KESTLIKA STÉNA SMUKAD. IN VPPA THÉRE SÛDER WACH IS THENE TEX WRYTEN. ANTHA FÉRE SÍDE THÉRA FINTH MAN THJU FORM.LÉRE. ANNA WINSTERE SÍDE THA ÉWA. THA ÔRA [10] SÉKA FINTH MAN VPPA ÔRA THRJA.
In the tower hangs the Lamp, and the walls are bejeweled with precious stones. On the south wall, the Tex is written; to the right of it one finds the Primal Teachings, and to the left, the eawa (laws). The remaining three walls hold other texts.

14e. Demetrius and Friso [126/30]
O WÁCH. LÉT.IK TO JOW SKUL SÉKA
O wall! Help me hide

= = =

Dutch theology website about 'wall':

In addition to the literal meaning, we also encounter the wall as an image and metaphor. Concepts such as protection, safety, separation and alienation arise.

The wall is also a picture of divine power, which offers protection against oppression and distress (Isa. 25:4). (...) Even God is seen as a wall of fire, that is, no external threat (Zech. 2:9[5]; cf. 1 QH 3:37). And the complaining man uses the city wall as a metaphor for the Lord: "O wall of Zion's daughter..." (Lam. 2:18).

= = =

Notes:

[135/20] ALSA.T THA FORSTA WÉ DÉDE until it hurt the princes

[140/30] HJA SKILUN WÉ HROPA OVERA DÉDA THÉRA PRESTERA ÀND FORSTA. They will condemn the deeds of the priests and princes.

Another word for 'wall' (mostly in the sense of rampart, earthwork, entrenchment or perhaps palisade) used in Oera Linda is WAL.

Waech in online historical Dutch dictionary:
znw. m. Hetz. als weech, wand; z. ald.
Wand, binnenmuur; houten of leemen muur, zelden steenen muur.
Ghecalkede want of wit ghemaecte waech, Hs. 75 f. 163b, Holland/Vlaanderen/Brabant, 1401-1450 (Hand. 23, 3 paries dealbatus).

'Andere Krant' artikel ~ eerste reactie

[this blog post is in Dutch and may be translated later]

In De Andere Krant, nr. 49 (17-24 december 2022), p.17 staat een artikel van Rypke Zeilmaker met de titel Oudfries manuscript Oera Linda voedt controverse. Hieronder volgt een eerste reactie.

Jensma wordt uit zijn proefschrift De Gemaskerde God (2004) geciteerd (hk. 3 'Taal', p. 38):

Wie probeert het boek of een deel ervan in het Nederlands te vertalen, zal verbaasd zijn hoe gemakkelijk dit gaat. En zal zich ook realiseren, dat dit vooral komt doordat de zinsbouw in het boek in bijna alle gevallen gelijk is aan wat ook in het Nederlands doorgaat voor de meest begrijpelijke en correcte volgorde.

Na publicatie van Ottema's eerste uitgave in 1872 had iedere onderzoeker een vertaling tot zijn beschikking, maar hoe oordeelde taalkundige Eelco Verwijs (1830-1880), die als eerste gevraagd werd het handschrift te vertalen? (bron o.a.: Het Geheimzinnige Handschrift van de Familie Over de Linden door E. Molenaar, 1949; pp. 17, 23, 26, 38 resp. 39)

brief aan J.F. Jansen, 28 juni 1867

Vanmorgen heb ik een geheele speech gekopieerd die mij nog niet in allen deelen duidelijk is, maar die, zoo verre ik uit de kopie kon opmaken, allercurieust is.

brief aan C. Over de Linden, 13 oktober 1867

Zoo als ik zeide, was ik hoogelijk ingenomen met den vondst en deelde dien velen mijner vrienden mede. Een deel er van was zeer makkelijk verstaanbaar en, hoewel wat jonger kleur vertoonende, niet ongelijk aan de taal der oude Friesche Wetten uit de 13e en 14e eeuw. Doch er waren ook passages in, die ik niet verstond en nog niet versta en waarvoor nog al eenige naauwgezette studie zal noodig zijn, om ze te kunnen oplossen.

brief aan C. Over de Linden, 16 oktober 1867

U nu de vertaling van een los op zich zelf staand katern binnen kort te beloven, dat kan ik waarlijk niet, daar er zich moeilijkheden in voordoen, die misschien weken studie vereischen.

brief aan C. Over de Linden, 11 november 1869

Eindelijk zend ik U het handschrift terug, waarbij Gij de vertaling evenwel nog met smart zult missen. [...] Hier en daar is de vertaling zeer gemakkelijk en kan van 't blad geschieden; maar op andere plaatsen komen weer moeilijkheden voor, die nog al tijd en studie vereischen. 'k Hoop evenwel U nu eerlang te kunnen helpen.

brief aan J. Winkler, 11 oktober 1869

Hier en daar kan men de vertaling zoo opschrijven, doch er schuilen ook nog al moeilijkheden en vreemde woorden in. Nu weet ik wel, zoo ik er eens mee begin, ik niet eerder rust voor ik die heb opgelost, en zoo zou ik er veel te veel tijd aan besteden. [...] De zaak interesseert mij nog al, en 't is mijn doel dan ook niet om er mijne handen geheel af te trekken. [...] Zoo'n etymologische kwestie valt nog al in mijn smaak, [...] 't Is vreemd, dat er enkele zeer oude woorden in schuilen, dat ook de vormen op een vorig tijdperk der taal wijzen, terwijl andere uitdrukkingen zoo heel nieuw klinken.

Classicus Dr. J.G. Ottema (1804-1879) had kennelijk meer tijd en ook enige relevante ervaring: Hij was lid van het Friesch Genootschap sinds 1832 (bestuurslid sinds 1843) en bezorgde eerder delen van de vroeg-16e-eeuwse Friese kroniek van Worp van Thabor (1847 en 1871).

Verwijs en Ottema waren niet de enige ter zake kundigen die bereid waren de taal van Oera Linda serieus te nemen.

Mr. M. de Haan Hettema (1796-1873) was specialist in Oudfries, zoals blijkt uit een selectie van zijn relevante publicaties:

• 1830 Het Emsiger landregt, van het jaar 1312. Naar een oorspronkelijk oud-friesch perkamenten handschrift uitgegeven, en met eene nederduitsche vertaling en ophelderende aanteekeningen voorzien
• 1832 Friesche Spraakleer (studie van Friese spreektaal), met R. Rask
• 1832 Proeve van een friesch en Nederlandsch woordenboek
• 1834-1835 Jurisprudentia Frisica, of Friesche regtkennis, een HS. uit de 15e eeuw; 3 delen
  
• 1841 Het Fivelingoër en Oldampster landregt: een Oudfriesch handschrift uit de 14e eeuw
• 1846 Oude Friesche wetten - deel 1 (Hunsingoër regt. Rustringer regt. Broekmer regt. Emsiger regt; 1e en 2e codex)
• 1847-1851 Oude Friesche wetten - deel 2a/b (Jus municipale Frisonum/ Boetregisters. Geestelijke regten. Willekeuren. Lex Frisionum)

Hij schreef in de Leeuwarder Courant van 5 September 1871 een artikel, getiteld Oud Friesch Handschrift, in het bezit van den Heer C. Over de Linden te Helder.

Met betrekking tot de taal stelde hij daarin (cursiveringen als in origineel):

Het stuk is in de Friesche Taal geschreven; eene onderscheiding tusschen oud-Friesch en Land- of Boere Friesch ken ik niet. Ik kan alleen eene oudere en nieuwere spelling van die taal, want de uitspraak van het Friesch is nagenoeg nog dezelfde als voor eenige eeuwen, hetgeen dan ook de wereldberoemde taalkenner de Deen Professor R. Rask in zijne Friesche spraakleer heeft aangetoond, door ons de klanken van het Friesch in de Hss. voorkomende, te geven, zoo als die taalkundig behooren uitgesproken te worden, en die thans nog nagenoeg dezelfde zijn.

Wat nu de spelling in dit stuk voorkomende betreft, deze is, in mijn oog, veel meer overeenkomstig de oudere en zeer regelmatig, en veel beter en regelmatiger, dan van hen, die thans de taal schrijven; zoodat het te wenschen ware, dat men in de hoofdzaak die spelling overnam, dan zoude er meer eenheid in die spelling komen en het oorspronkelijke van de taal, beter dan nu, bewaard blijven. Thans schrijft men het met Hollandsche klanken, en in den hedendaagschen Hollandschen schrijftrant. Doch dit is niet te verwonderen. Geen der latere schrijvers in die taal, Gijsbert Japiks en de Gebroeders Halbertsma niet uitgezonderd, hebben zich volstrekt niet om de spelling van het in de Hss. voorkomend Friesch bekommerd. Alleen T.R. Dijkstra en voornamelijk de te vroeg ontslapen, H.S. Sijtstra waren het, die het spoor der ouden zoo veel mogelijk trachtten te volgen, en de waarde van die spelling niet uit het oog verloren.

Bovendien vinden wij reeds in onze photografiën eenige thans niet algemeen meer bekende woorden, die in het overige van dit geschrift wel zullen voorkomen en daardoor onze Friesche Woordenschat zouden kunnen aanvullen.

Ik beschouw het dus in de eerste plaats van belang om dit stuk in den Frieschen tekst door den druk bekend te maken; maar ook in de tweede plaats, — als men volgens het verslag den inhoud aanneemt, die zoo wel uit een Godsdienstig, als uit een Geschiedkundig oogpunt niet van belang ontbloot schijnt te zijn, — dat er dan ook eene Hollandsche vertaling bijgevoegd worde, om ook niet-Friezen met diens inhoud bekend te maken.

 = = =

Drie jaar geleden werd een zomercursus Oudfries door de organiserende universiteiten van Groningen en Oxford als volgt aangeprezen:

Het Oudfries is een Oudgermaanse taal, het meest verwant aan het Oudengels. Waar Oudengels veel wordt onderwezen en bestudeerd, lijkt Oudfries een goed verborgen geheim te zijn, bestudeerd en onderwezen door slechts een handjevol experts.

Jacob Grimm

Vooral sinds de taalkundige publicaties van Jacob Grimm (1785–1863) is het Oudfries een vakgebied geworden. Het zou interessant zijn om het oordeel van een specialist Oudfries te horen over de taal van Oera Linda, maar de stilte uit die hoek is oorverdovend. Het wordt niet besproken, noch wordt er ooit naar verwezen (zover ik weet).

Deze stilte wijst erop dat het onderwerp onder hen taboe is. Als de taal overduidelijk nep was, zou het makkelijk moeten zijn om uit te leggen waarom dat zo is. Het zou nog steeds een waardig onderwerp van discussie zijn, omdat er geen vergelijkbare creatie bestaat met Oudfries als één van de belangrijkste inspiratiebronnen.

MEER VOLGT

Onder andere:

Bewijs dat de bekende Oudfriese teksten ook vrijwel helemaal woord-voor-woord te vertalen zijn naar het Nederlands (en naar het Duits). Met andere woorden: Zinsbouw (syntax) van de spreektaal is door de eeuwen nou eenmaal nauwelijks veranderd. Dat Subsidiefries wèl op gekunstelde wijze zo-anders-mogelijk (dan Hollands) probeert te zijn is begrijpelijk.

Voorbeeld 1) uit De Sage van Karel en Redbad (c. 1200-1300), in Codex Unia

Tha thi koning Karle and thi koning Redbad fan Danemercum in that land comen,
Toen de koning Karel en de koning Redbad van Denemarken in het land kwamen,
tha bisette aider sine wei ina Franekra ghae mit ene herescilde,
toen bezette ieder zijn weg inde Franeker gouw met een legermacht
and quat aider, that land ware sin.
en zei ieder, het land ware zijns.
Da woldent wise lioed sena,
Toen wilden't wijze lieden (ver)zoenen,
ende da heren woldent bifiuchta.
en de heren wilden't bevechten.
Thach wisade ma there sona alsoe langh,
Doch wees men die verzoening alzo lang,
dat met op dae tweer koningen gaf,
dat men't op de twee koningen gaf

Voorbeeld 2) uit Proloog op de Keuren en Landrechten (zgn. ‘Graventijd’; vroege middeleeuwen), in het Rüstringer Handschrift:

Hir is eskriuin,
Hier is geschreven
thet wi Frisa alsek londriuht hebbe and halde,
dat wij Friezen alzulk landrecht hebben en houden
sa God selua sette, and ebad,
als God zelf vaststelde en gebood,
thet wi hilde alle afte thing and alle riuhte thing.
opdat wij hielden alle echte ding en alle rechte ding.
Efter thes bedon hit ande bennon alle irthkiningar efter Romulo and Remo,
Na dát geboden het en verklaarden alle aardkoningen na Romulus en Remus
thet weron tha tvene brother, ther Rume erost stifton,
(dat waren de twee broers die Rome eerst stichtten),
Julius and Octauianus, alsa hiton tha forma fiuwer kiningar,
Julius en Octavianus – alzo heetten de eerste vier koningen
ther to Rume kiningar weron.
die te Rome koningen waren.