(this was posted on the UM-forum on 24 april)
[017/28]
BY ALLE SÉKUM MOT THA MODER WALDA ÀND NJVDA THÀT HJRA BÀRN.
THÀT IS FRYAS FOLK.
SÁ MÉT.RIK BILÍWA AS THÀT WÉSA MÉI.
THÀT IS THI GRÁTESTA HJRAR PLICHTA. ~ ~ ~ ~ ~ ~ ~ ~ ~
ÀND VS ALRA. VMBER THÉR AN TO HÉLPANDE.
[Ottema 1876, p.29]
Bij alle zaken moet de Moeder zorgen en hoeden dat hare kinderen,
dat is Fryas volk,
zoo maatrijk blijven, als het wezen kan,
dat is de grootste van hare plichten,
en ons aller (plicht is het) om haar daar in te helpen.
( => "maatrijk" = ???)
[Sandbach 1876, p.29]
Under all circumstances the mother must take care that her children,
that is, Frya's people,
shall remain as temperate as possible.
This is her most important duty,
and it is the duty of all of us to help her in performing it.
[Wirth 1933, p.22]
Bei allen Sachen muss die Mutter obwalten und acht haben, dass ihre Kinder,
dass ist Fryas Volk,
so massvoll bleiben wie nur möglich ist.
Das ist die grösste ihrer Pflichten,
ind unser aller Pflicht ist es, ihr dabei zu helfen.
( => "massvoll" = moderate)
[Overwijn 1951, p.23]
Bij alle zaken moet de Moeder ervoor zorgen en hoeden, dat haar kinderen,
dat is Frya's volk,
op een zo gelijk mogelijk welvaartspeil blijven, als maar kan.
( => "gelijk welvaartspeil" = equal 'wealth-level')
[Jensma 2006, p.105]
Bij alle zaken moet de Moeder regelen en zorgen dat haar kinderen
- dat is het vrije Friezenvolk [!] -
zo gelijke rijk blijven als maar kan zijn.
Dat is de belangrijkste van haar plichten
en het is aan ons allen om 'r daarbij te helpen.
( => "gelijke rijk" = evenly rich)
[De Heer 2008, 26]
Bij alle zaken moet de Moeder toezien en hoeden dat haar kinderen,
dat is Frya's volk,
zo rijk blijven als dat wezen mag.
Dat is de grootste van haar plichten,
en ons allen om daarbij te helpen.
( => "rijk" = rich)
[Raubenheimer 2011, p.333]
In all matters the Mother must take care and ensure that her children,
that is, Frya's people,
must remain as peaceful as possible.
That is the greatest of her duties
and all of us are to support her in this.
~ ~ ~
What the dictionaries say about MÉT-RIK
Wiarda (1786): metrika (under "mec" = engagement, betrothal) = fiance(e)
Hettema (1832): metrike, mjitriike = "gelijke rijk" = evenly rich (with note: Wiarda says "fiancees", Halsema translates "spouses")
Richthofen (1840): met rika (under "met" = moderate) = "mässig reiche" = moderately rich (also with note about Wiarda and Halsema)
Hettema (1874): meetryck, metrike = "aeqau dives, ejusdem conditionis" = "even rijk, van gelijken stand" = evenly rich, of the same class/ rank/ social position/ caste
Dijkstra & Buitenrust Hettema (1896): - (not listed)
Köbler (online): met-rik-e = "gleichmässig reich" = evenly rich
Geïntegreerde Taal-Bank (online): - (not listed)
~ ~ ~
[137/28]
NIMMAN SÉID-ER. IS WELDICH
ALLE MÀNNISKA MÉT.RIK ÀND É.LIKA LUK TO JÁN.
THA THÀT IS ALRA MÀNNISKA PLICHT.
VMBE THA MÀNNISKA ALSA MÉT.RIK TO MÁKJANE
ÀND SÁ FÉLO NOCHT TO JÁN. AS TO BI NÁKA IS.
[Ottema 1876, p.187]
Niemand, zeide hij, is machtig
alle menschen tevens rijkdom en gelijk geluk te geven;
doch het is aller menschen plicht
om de menschen alzoo tevens rijk te maken
en zooveel genoegen te geven als te bereiken is.
( => "tevens rijkdom" = also wealth; "tevens rijk"= also rich ~ this is obviously a mistake)
[Sandbach 1876, p.187]
No man is able
to make everybody equally rich and happy,
but it is the duty of all men
to make each other as equally rich
and as happy as possible.
( => HIP-HIP HURRAY for Sandbach!)
[Wirth 1933, p.101]
Niemand, sagte er, hat dessen Gewalt,
alle Menschen massreich zu machen und (allen) gleiches Glück zu geben.
Denn es ist aller Menschen Pflicht,
die Menschen so massreich zu machen
und so viel Geniessen zu geben, als erlangt werden kann.
( => "massreich" = moderate)
[Overwijn 1951, p.139]
Niemand, zei hij, heeft het in zijn macht
om aan alle mensen gelijke welvaart en gelijk geluk te geven,
maar het is de plicht van iedereen
om aan de mensen zoveel welvaart
en zoveel genoegen te geven als te bereiken is
( => first part "gelijke welvaart" = "equal wealth" is correct, second "as much wealth as possible" is NOT correct!)
[Jensma 2006, p.345]
'Niemand', zei-d-ie, 'is bij machte
alle mensen gelijke rijkdom en gelijk geluk te geven.
Maar het is een ieders plicht
om de mensen zo gelijke rijk mogelijk te maken
en zoveel plezier te geven als te benaderen is'.
( => "gelijke rijkdom" = equal wealth; "gelijke rijk" = evenly rich)
[De Heer 2008, 140]
Niemand, zei hij, is zo machtig
om alle mensen rijkdom en gelijk geluk te geven,
maar het is aller mensen plicht
om de mensen zo rijk te maken
en zo veel genoegen te geven als te bereiken is.
( => "rijkdom" = wealth; "rijk" = rich)
[Raubenheimer 2011, p.333]
No man is able
to make everybody equally rich and happy,
but it is the duty of all men
to make each other as rich
and as happy as possible.
~ ~ ~
This fragment is well understood by Sandbach and Jensma only.
(I'm not sure about Wirth as perhaps "massreich" had a different meaning in the thirties than the "moderate" I found online.)
~ ~ ~
24 April 2012 - 12:54 PM
Abramelin, on 24 April 2012 - 12:06 PM, said:
But why do you call it a "key word"?"This is her most important duty, and it is the duty of all of us to help her in performing it."
And now think of our current political crisis...
###
Isn't it fascinating that a word that once existed has totally disappeared?
We don't even have a simple word anymore for equally wealthy, or do we?
Not in Dutch, not in English, not in German, not in Frisian.
I wonder if there's any culture left that has a simple word for it.
Maybe the Aboriginal, or the Papua.
We have been alienated from the concept.
We have been programmed to believe that it is normal, that less than 1% of the people have more than 99% of wealth and pleasures.
I said it before:
Language can be a political tool to unite or separate people.
Words can be talismanic.
It may have been a conscious decision to no longer include it in dictionaries and to let it be forgotten.
MÉTRIK = evenly rich, equally wealthy
######
Posted 28-4-2012. 8:38 am
Abramelin, on 28 April 2012 - 06:39 AM, said:
But "modaal" - as you mentioned in the post I responded to - is from Latin, "modus".Yes, and related to moderate (dutch: gematigd).
Modaal means average.
When everyone is evenly rich, everyone's wealth is "average".
But that doesn't mean that "evenly rich" = average/ modaal.
Similarly (referring to Knul's translation):
When everyone is evenly rich, people will more likely be "tevreden" (happy, at peace).
But that doesn't mean that "evenly rich" = happy, at peace/ tevreden.
No comments:
Post a Comment