 |
| "Gerechtikaeit" by Lucas Cranach the Old, c.1537 |
rjocht - frisian
recht - dutch, german
right - english
rett - norse
rätt - swedish
ret - danish
réttur - icelandic
Manuscript [032/03] with my improvised translations – I left Éwa, Setma and Domar untranslated as they are defined in this and future posts.
ÉWA THÀT SÉITH SETMA
THÉR BI ALLER MÀNNISKA É.LIK AN HJARA [5] MOD PRENTH SEND.
TILTHJU HJA MÜGE WÉTA HWAT RJUCHT AND VNRJUCHT SY.
AND HWÉR THRVCH HJA WELDICH SEND
VMBE HJARA ÀJNE DÉDA ÀND THAM FON ÔRUM TO BIRJUCHTANDE.
THÀT WIL SEDSA.
ALSANÁKA HJA GOD ÀND NAVT [10] MISDÉDECH VPBROCHT SEND.
Éwa betekent Setma*,
die bij alle mensen gelijkelijk** in hun gemoed geprent zijn,
opdat zij kunnen weten wat recht en onrecht is,
en waardoor zij machtig zijn
hun eigen daden en die van anderen te berechten,
dat wil zeggen:
voor zover zij goed en niet misdadig opgevoed zijn.
* Ottema: inzettingen, Gtb: zettingen, Hettema: willekeuren, Richthofen: Satzungen (o.a.: gebruiken, gewoontes, mores, omgangsvormen), Wiarda: Verordnungen, geschriebene Gezetse
** É.LIK: zie volgende allinea
Éwa means Setma (rules, statutes),
which are imprinted equally ('é-like', see below) in the mood of all people
in order that they may know what is just and what is unjust [or: right & wrong],
and by which they are able
to judge their own deeds and those of others;
that is,
if they have been brought up well and are not corrupted.
ÁK IS.ER JET.EN ÔRA SIN AN FÀST.
ÉWA SÉIT AK. É.LIK WÉTER.LIK. RJUCHT ÀND SLJUCHT AS WÉTER
THAT THRVCH NÉN STORNE.WIND JEFTA AWET OWERS VRSTOREN IS.
Ook is er nog een andere betekenis aan verbonden:
Éwa (even, effen) betekent ook é-lijk, dat is water-lijk: recht en slecht (vlak, glad) als water
dat door geen stormwind of iets anders verstoord is.
There is also yet another meaning attached;
Éwa also means é-like, that is water-like: even (straight, right) and smooth like water
that is not disturbed by stormwind or anything else.
WARTH WÉTER VRSTOREN SA [15] WARTH.ET VN.ÉWA. VNRJUCHT.
MEN.ET NÍGTH ÉVG VMBE WITHER ÉWA TO WERTHANDE.
THAT LÉITH AN SIN FONSELV.HÉD.
ALSA THA NÍGUNG TO RJUCHT ÀND FRYDOM IN FRYA.S BERN LÉITH.
THESSA NIGUNG HÀVATH WI TRVCH WR.ALDA.S GÁST. VSA FODER.
[20] THÉR IN FRYAS BERN BOGTH THÉRVMBE SKIL HJU VS ÁK ÉVG BIKLÍWA.
Wordt water verstoord, dan wordt het on-Éwa, on-recht,
maar het neigt eeuwig om weer Éwa te worden.
Dat ligt in zijn eigenschap ('vanzelfheid'),
zoals de neiging tot recht en vrijheid in Fryas kinderen ligt.
Deze neiging hebben wij door Wralda's geest*, onze voeder,
die in Fryas kinderen straalt, waardoor die ons ook eeuwig zal beklijven.
* of: de Wereldgeest, de Oer-oude Geest
If water is disturbed, it becomes un-Éwa (uneven), un-right,
but it always has a tendency to become Éwa again.
That is its nature,
just as the inclination towards justice and freedom exists in Frya's children.
We derive this disposition from Wralda's spirit (ghost)*, our feeder,
which speaks strongly in Frya's children, and will thus eternally remain so.
* or: World's spirit, Most-ancient spirit
ÉWA. IS ÁK THET ÔRA SINNA.BYLD FON WR.ALDA.S GÁST.
THÉR ÉVG RJUCHT ÀND VN.FORSTOREN. BILIWATH
AFSKÉN.ET AN SIN LICHÉME ÀRG TO GÉIT.
ÉWA ÀND [25] VNFORSTOREN SEND THA MÀRKA
THÉRA WISDOM ÀND RJUCHTFÉRDICHHÉD
THÉR FON ALLE FRÉMO MÀNNISKA SOCHT
ÀND TRVCH ALLA RJUCHTERA BISÉTEN WRDEN MOT.
Éwa is ook het andere zinnebeeld van Wralda's geest,
die eeuwig recht en onverstoord blijft,
ofschoon het in er zijn lichaam erg aan toe gaat.
Éwa en onverstoord zijn de kenmerken
der wijsheid en rechtvaardigheid
die door alle vrome mensen gezocht
en door alle rechters bezeten worden moeten.
Éwa is also the other symbol of Wralda's spirit,
which eternally remains just and undisturbed,
although in his physical body there may be rage.
Éwa and undisturbed are the signs
of wisdom and righteousness,
which must be sought after by all pious people,
and must be possessed by all judges.
WILLATH THA MÀNNISKA THUS SETMA [30] ÀND DOMAR MÁKJA
THÉR ALAN GOD BILIWA ÀND ALLERWYKES
SÁ MOTON HJA ÉLIK WÉSA TOFARA ALLE MÀNNISKA [033/01]
NÉI THISSE ÉWA ACHAT THA RJUCHTERA HJARA ORDÉL UT TO KÉTHANDE.
Willen de mensen dus Setma en Domar* maken,
die altijd goed blijven en overal,
dan moeten ze gelijk* zijn voor alle mensen.
Naar deze Éwa behoren de rechters hun oordeel uit te spreken.
* Setma – zie boven; Domar - 'doemen': oordelen, vonnissen
** é-lijk – zie boven
If thus, the people want to make Setma and Domar (dooms, verdicts, penalties),
which always and everwhere remain good,
they must be equal (é-like) for all people.
According to these Éwa the judges ought to pronounce their decisions.
IS THÉR ENG KWÁD DÉN HWÉRVR NÉN ÉWA TAVLIKT SEND
SA MOT MÀN ÉNE MÉNA ACHT BILIDSA
THÉR [5] ORDÉLTH MÀN NÉI THA SIN THÉR WR.ALDA.S GÁST AN VS KÉTH
VMBE OVER ELLA RJUCHT.FÉRDICH TO BIRJUCHTANDE.
ALTHUS TO DVANDE NE SKIL VS ORDÉL NÀMMER FÁLIKANT UT NE KVMA.
Is er enig kwaad gedaan, waarover geen Éwa vastgelegd zijn,
dan moet men een algemene vergadering ('acht') beleggen.
Daar oordeelt men in de zin, die Wralda's geest aan ons openbaart,
om over alles rechtvaardig te berechten.
Aldus doende zal ons oordeel nimmer falikant uitkomen.
If any evil is done respecting which no Éwa are fixed,
a general assembly shall be called.
There one decides in the sense that Wr-alda's spirit reveals to us,
in order to judge justly about all.
If we do thus, our decision will never fail to be right.
NE DVATH MÀN NÉN RJUCHT MEN [10] VNRJUCHT.
ALSA RIST THÉR TWIST ÀND TWISPALT EMONG THA MÀNNISKA ÀND STÁTA.
THÉR.UT SPRUT INLÁNDISKA ORLOCH.
WÉRTHRVCH ELLA HOMLJATH ÀND VRDÀREN WÀRTH.
Doet men geen recht, maar onrecht,
dan rijst er twist en tweespalt onder de mensen en staten.
Daaruit spruit binnenlandse oorlog,
waardoor alles vernield en bedorven wordt.
If one does no just, but unjust,
there will arise quarrels and discord among people and states.
Out of that civil ('in-landish') war sprouts,
through which all will be destroyed and spoilt.
 |
| "Why is Lady Justice blindfolded?" by Albert Hahn (1911) |
No comments:
Post a Comment